Aktualności
Środkowy Portyk Południowy (Portyk Puntu)
Środkowy Portyk Południowy znajduje się w południowej części Środkowego Tarasu świątyni milionów lat Hatszepsut w Deir el-Bahari. Nazywany jest często Portykiem Puntu, co wynika z faktu, że jego ściany ozdobiono najobszerniejszymi znanymi do tej pory przedstawieniami wyprawy do krainy Punt, którą Hatszepsut zorganizowała w dziewiątym roku panowania Thotmesa III. Reliefy z Portyku Puntu po raz pierwszy opublikowane zostały jeszcze w roku 1877 przez Auguste’a Mariette’a. Wyjątkowe i niepowtarzalne przedstawienia, w tym słynna „królowa Puntu”, szybko stały się sławne nie tylko wśród egiptologów, lecz także wśród szerszej publiczności, co w dużej mierze przyczyniło się do kradzieży niektórych bloków ze ściany południowej jeszcze przed ukazaniem się drukiem dzieła Mariette’a (część znajduje się obecnie w muzeach w Kairze, Londynie i Brukseli, pozostałych do dzisiaj nie odnaleziono). Na ponowną publikację reliefów ze Środkowego Portyku Południowego trzeba było poczekać aż do roku 1898, kiedy to ukazał się trzeci tom monumentalnego dzieła Édouarda Naville’a z rysunkami Howarda Cartera.
Środkowy Portyk Południowy, podobnie jak jego północny odpowiednik, składa się z dwóch rzędów jedenastu filarów dekorowanych przedstawieniami Hatszepsut i Thotmesa III w towarzystwie Amona. Na wewnętrznych ścianach portyku ukazano natomiast sceny odnoszące się do wyprawy do Puntu.
Pierwszą ze scen umieszczono na południowym krańcu zachodniej ściany, gdzie ukazano moment przybycia egipskiej floty do Puntu. Następnie akcja przenosi się na ścianę południową, gdzie w najniższym rejestrze przedstawiono spotkanie egipskiej ekspedycji pod wodzą Nehesa ze starszyzną Puntu, której przewodzą Parehu oraz jego żona Iti (zwana „królową Puntu”). Obecnie oryginalny blok z przedstawieniem „królowej Puntu” znajduje się w Muzeum Egipskim w Kairze, w ścianie natomiast zastąpiono go kopią. W wyższej partii ściany ukazano również transport puntyjskich (w środkowym rejestrze) i nubijskich (w górnym rejestrze) towarów na statki. Na szczególną uwagę zasługują szczegółowe przedstawienia fauny wodnej (rzecznej i morskiej) oraz egzotycznych zwierząt (w tym żyrafy i nosorożca) ukazane na ścianie południowej. Wschodni kraniec tej samej ściany zdobi fragmentarycznie zachowana inskrypcja opisująca wysłanie do Puntu granitowego posągu przedstawiającego Hatszepsut w towarzystwie Amona-Ra.
Następnie akcja powraca na ścianę zachodnią, gdzie w środkowym rejestrze ukazano załadunek puntyjskich i nubijskich towarów na statki oraz moment wypłynięcia floty w drogę powrotną do Egiptu. Ponad statkami ukazano natomiast procesję Puntyjczyków i Nubijczyków niosących dary dla króla. W dalszej części przedstawiono scenę prezentacji przywiezionych towarów przed Hatszepsut. Wśród darów przywiezionych z Puntu dostrzec można zarówno rośliny (drzewa balsamowca) i zwierzęta (lamparta, gepardy, żyrafę), jak i rozmaite cenne towary (heban, kość słoniową, elektron). Następnie ukazano scenę ważenia i odmierzania różnego rodzaju dóbr przywiezionych z Puntu i Nubii. Ważenia dokonują bóstwa (Dedun, Horus i Seszat), odmierzania zaś – królewscy urzędnicy pod wodzą Dżehutiego i pod nadzorem boga Thota. W dalszej części ukazano Hatszepsut (której wizerunek został w późniejszym czasie skuty i zastąpiony przedstawieniem sześciu sztandarów) i Thotmesa III, składających ofiarę świętej barce Amona niesionej przez grupę kapłanów. Przedstawienie barki zostało skute w okresie amareńskim i odrestaurowane w czasach ramessydzkich. Przedstawienia ze ściany zachodniej zamyka scena ukazująca siedzącego na tronie Amona i stojącą przed nim Hatszepsut. Scenie tej towarzyszy obszerna inskrypcja zawierająca wyrocznię Amona dotyczącą wyprawy do Puntu zorganizowanej przez Hatszepsut. Wizerunek władczyni i towarzyszący scenie tekst zostały skute z rozkazu Thotmesa III, natomiast wizerunek Amona został zniszczony z rozkazu Achenatona, a następnie odrestaurowany przez Ramzesa II.
Na ścianie północnej ukazano natomiast siedzącą na tronie Hatszepsut w koronie atef, przed którą stoją trzej urzędnicy: Nehes, dowódca wyprawy do Puntu, Senenmut oraz trzecia postać będąca symbolicznym przedstawieniem pozostałych urzędników królewskich. W wielkiej inskrypcji towarzyszącej całej scenie Hatszepsut ogłasza swym urzędnikom decyzję o zorganizowaniu wyprawy do Puntu. Wizerunek Hatszepsut i jej urzędników, jak również tekst towarzyszący całej scenie, zostały w późniejszych czasach skute z rozkazu Thotmesa III.
W sezonie 2014/2015 rozpoczęto nową dokumentację scen ze Środkowego Portyku Południowego, dzięki czemu możliwe będzie przygotowanie nowej publikacji reliefów z tej części świątyni Hatszepsut uwzględniającej nie tylko różne fazy dekoracji portyku, lecz także jego znaczenie zarówno w obrębie samej świątyni, jak i w ideologii władzy królewskiej Hatszepsut.
Opracował: Filip Taterka