Aktualności
Uszebti ze Świątyni Hatszepsut w Deir el-Bahari
Wśród wielu projektów badawczych Polsko-Egipskiej Misji Archeologiczno-Konserwatorskiej w Świątyni Hatszepsut w Deir el-Bahari istotne miejsce zajmują studia nad nekropolą z Trzeciego Okresu Przejściowego, zlokalizowaną na terenie świątyni. Jak dotąd przebadano wykopaliskowo groby wykute w skale w obrębie Głównego Sanktuarium Amona, Północnego Pomieszczenia Amona, Południowego Pomieszczenia Amona oraz Kompleksu Kultu Królewskiego, a także grób oznaczony jako Tomb II, usytuowany w klifie za świątynią Tuthmosisa III. Wszystkie charakteryzuje uproszczona konstrukcja, na którą składają się niewielkie, nieregularne komory grobowe oraz prowadzące do nich kilkumetrowe szyby. W grobach, wykorzystywanych z pewnością kilkakrotnie przez kolejne pokolenia, chowani byli kapłani oraz członkowie rodzin królewskich.
Wszystkie badane przez Misję obiekty były już eksplorowane czy też rabowane w przeszłości, dlatego materiał zabytkowy jest przemieszany i zachowany fragmentarycznie. Bez wątpienia są to jednak elementy wyposażenia grobowego, charakterystycznego dla Trzeciego Okresu Przejściowego. Wśród nich wymienić można liczne fragmenty kartonaży, trumien drewnianych, tkanin, siatek mumiowych i innych zabytków, w tym uszebti, które są przedmiotem zainteresowania prezentowanego projektu.
W wyniku starannej analizy wszystkich fragmentów ogólną liczbę figurek określono jako 954, przy czym tylko około 10% zachowało się w całości. Wśród nich wydzielono 48 typów, wskazujących na pochodzenie z jednego warsztatu, z jednej lub wielu niemal identycznych form. Poszczególne typy sklasyfikowane zostały w ramach trzech podstawowych grup, wyodrębnionych ze względu na rodzaj użytego materiału – fajansu, gliny i gliny malowanej na niebiesko, mającej imitować fajans.
Liczba wydzielonych typów uszebti nie jest jednoznaczna z liczbą pochówków, ponieważ w obrębie jednego kom-pletu, tzw. gangu, mogły znajdować się figurki różnego typu. Możliwe jest jednak postawienie hipo-tez, dotyczących właści-cieli zabytków poszcze-gólnych typów. Ich tytuły i imiona, wbrew zwycza-jom panującym w Trzecim Okresie Przejściowym, nie zostały zapisane na figurkach.
Wszystkie figurki, zarówno przedstawiające mumiokształnych robotników, jak i nadzorców, są schematyczne i niestarannie wykonane przy użyciu otwartej formy. Najczęściej czytelne są tylko głowa, peruka i stopy, rzadziej ręce i narzędzia, niekiedy broda. Detale oddane zostały jedynie poprzez modelunek, inaczej niż w przypadku uszebti o wyższej jakości, do dekoracji których używano czarnego bądź granatowego barwnika.
Na podstawie wybranych cech morfologicznych, w tym obecności brody, kształtu twarzy, modelunku nóg czy sposobu opracowania peruki, stwierdzić można, że uszebti ze świątyni Hatszepsut pochodzą z dwóch zasadniczych faz chronologicznych: z czasów 25-początków 26 Dynastii oraz z okresu wcześniejszego, najprawdopodobniej 23 Dynastii.
Uszebti są znakomitym materiałem do badań nad kulturą materialną Egiptu. Publikowanie kolejnych zespołów przyczynia się do rozwoju różnego rodzaju studiów, m.in. nad warsztatami rzemieślniczymi funkcjonującymi w rejonie Teb Zachodnich w Trzecim Okresie Przejściowym, umożliwiając jednocześnie stworzenie kolekcji referencyjnej, która ułatwi datowanie kolejnych odkrywanych zabytków.
Uszebti z prezentowanej kolekcji zostały szczegółowo zadokumentowane fotograficznie. Każdy z typów został dokładnie opisany na specjalnie zaprojektowanej karcie katalogowej. Aktualnie trwają prace nad publikacją prezentowanej kolekcji.
Bibliografia:
Niemirka, A., Ushebtis from the Chapel of Hatshepsut, [in:] Szafrański, Z.E. (ed.), Deir el-Bahari Studies, Special Studies Polish Archaeology in the Mediterranean 24, w druku.
Kierownik projektu: Agnieszka Niemirka
Kontakt: aniemirka@poczta.onet.pl
Projekty egiptologiczne | Projekty archeologiczne | Projekty konserwatorskie i architektoniczne | Raporty | Historia badań